قانون مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده

قسمت عمده ‌ای از درآمد دولت‌ها مربوط به مالیات می باشد. منظور یا مفهوم از مالیات، سود حاصل از فعالیت‌های تجاری و اقتصادی یا مقداری از درآمد مردم می باشد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به دولت انتقال داده می‌شود. مالیات انواع مختلفی دارد که زیرشاخه‌ های مستقیم و غیرمستقیم را تشکیل می‌دهند. مثلا مالیات غیرمستقیم شامل مالیات بر واردات، مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات و مالیات بر ارزش افزوده می باشد که در مطالب بعدی می خواهیم در رابطه با مورد آخر یعنی مالیات بر ارزش افزوده و نحوه محاسبه آن اطلاعات مناسب و مفیدی در اختیار شما همراهان عزیز قرار دهیم.

تعریف مالیات بر ارزش افزوده

قانون مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار در کشور ما در سال ۱۳۸۷ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. براساس این قانون ارزش افزوده فرقی می باشد که بین ارزش کالا و خدمات ارائه شده و کالا و خدمات خریداری شده، در مدت زمان معینی وجود دارد. به عبارتی اگر تولید و عرضه کالا یا خدمت در طی چند گام یا بخش انجام شود در هر مرحله ارزشی به آن اضافه می‌شود که همان ارزش افزوده نام دارد.

مفهوم ارزش افزوده با ذکر مثال

برای درک بهتر مفهوم ارزش افزوده یک مثال میزنیم. مراحل تولید یک شیرینی را تصور کنید. زنجیره تولید شیرینی خوراکی شامل کشت و برداشت گندم و همچنین تبدیل کردن آن به آرد و سپس درست کردن خمیر به کمک آرد، تخم‌ مرغ، شیر و سایر مواد لازم و در آخر هم پختن آن برای درست شدن شیرینی مد نظر. در همه مراحل این زنجیره ارزشی خاص به ماده اولیه که همان آرد است اضافه می شود و در پایان کار هم محصولی به عنوان شیرینی تولید می‎شود.

انواع مالیات ارزش افزوده چیست

مالیات بر ارزش افزوده در سه نوع مختلف تولید و درآمد و مصرف وجود دارد. این مالیات فقط شامل مصرف ‌کننده نیست و در زنجیره تولید و توزیع نیز وجود دارد. به عبارتی به این‌ صورت می‌توان بار سنگین مالیات بر ارزش افزوده را از عهده یک گروه خاص مثل تولیدکننده یا مصرف‌ کننده برداشت و آن را در کل زنجیره تولید تا مصرف تقسیم نمود.
البته بدانید که بعضی از کالا و خدمات مصرفی معاف از مالیات ارزش افزوده بوده است و همچنین گروهی از تولیدکنندگان هم براساس شرایط، معاف از پرداخت این مالیات می باشند.

روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به همراه مثال

نحوه محاسبه و اخذ مالیات بر ارزش افزوده در ایران به طور غیرمستقیم می­باشد. به این گونه که اول تولیدکننده، سپس عرضه ‌کننده و در آخر هم مصرف‌ کننده مالیات ارزش افزوده کالا یا خدمت را پرداخت می­کند و روش محاسبه آن به طور زیر است:

ارزش کالا * نرخ مالیات ارزش افزوده = مبلغ مالیات بر ارزش افزوده

فروشندگان در زمان فروش کالاهای خود می­بایست مالیات کالا را نیز محاسبه نمایند و سپس آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. ولی با توجه به اینکه فروشنده در هنگام خرید کالا مالیات بر ارزش افزوده آن را پرداخت کرده است، مالیاتی که به دولت پرداخت می کند شامل ما به ‌التفاوت مالیات ارزش افزوده پرداختی و دریافتی او می­باشد که چگونگی محاسبه آن در فرمول فوق بیان شد.

اگر قیمت کالایی 100 هزار تومان باشد، با اضافه کردن ۹ درصد مالیات ارزش افزوده، به قیمت 109 هزار تومان به فروش می‌رسد. در اینجا 9 هزار تومان همان مبلغ مالیات ارزش افزوده کالای مورد نظر است.
اگر بخواهیم محاسبه مالیات ارزش افزوده را ساده‌ تر نماییم، می‌توان به طور زیر قیمت نهایی کالای 100 هزار تومانی را با احتساب 9% مالیات ارزش افزوده محاسبه کرد:

مثال دوم مربوط به محاسبه مالیات بر ارزش افزوده ارائه خدمات مالی است. فرض کنید قصد دریافت نوعی از خدمات مالی یا حسابداری به قیمت 4 میلیون تومان دارید که علاوه بر آن باید مبلغ 360 هزار تومان هم مالیات پرداخت کنید. در این صورت فروشنده ۹ درصد مالیات ارزش افزوده را به قیمت اصلی خدمت اضافه میکند و در پایان می­بایست مبلغ 4.360.000 تومان که 360 هزار تومان آن همان مالیات ارزش افزوده است به ارائه دهنده خدمات یا فروشنده پرداخت نمایید.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده

حالا با مفهوم و کلیات مالیات بر ارزش افزوده آشنا شدیم و قصد داریم نرخ های مالیات بر ارزش افزوده را در طی چند سال اخیر مرور کنیم.

همان طور که بیان شد قانون مالیات ارزش افزوده کشور ما در سال ۱۳۸۷ توسط کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ایران تصویب شد. در آن سال نرخ مالیات ارزش افزوده ۳ درصد بود که 1.5 درصد آن تحت عنوان  مالیات و 1.5 درصد بقیه به ‌عنوان عوارض بود. از آن سال تا الان یعنی سال 1401 عواملی مانند افزایش قیمت محصولات مختلف و همچنین افزایش نرخ تورم باعث شد تا نرخ مالیات ارزش افزوده افزایش یابد و به ۹ درصد برسد. از سال 1387 تا سال ۱۳۸۹ این ضریب همان 3 درصد ثابت ماند و در سال ۱۳۹۰ به ۴ درصد رسید.

این ضریب تا سال 1393 به 8 درصد رسید. سپس در سال ۱۳۹۴ نرخ تغییر کرد که براساس آن 3 درصد عوارض و 6 درصد مالیات روی کالاهای مختلف در نظر گرفته شد. پس در این سال ضریب مالیات ارزش افزوده به ۹ درصد افزایش پیدا کرد. 

معافیت ها و مشمولان مالیات بر ارزش افزوده

در قانون مالیات بر ارزش افزوده معافیت های مالیات بر ارزش افزوده کالاها و خدمات اشاره کرده است که آن را مرور میکنیم و در ادامه نیز اشخاص مشمول مالیات بر ارزش افزوده را بیان خواهیم کرد.

معافیت‌­ های کالا و خدمات در قانون مالیات ارزش افزوده

واردات و عرضه کالاهای زیر مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده هستند:

1. محصولات کشاورزی که فرآوری نشده اند
2. دام و طیور که زنده هستند، آبزیان، زنبور عسل و نوغان
3. اقلام اساسی شامل این موارد: آرد خبازی، گوشت ، نان، شیر، پنیر، روغن نباتی، قند، شکر، شیر خشک کودک ، حبوبات، سویا و برنج
4. انواع سم، کود، بذر و نهال
5. اموال غیرمنقول مانند: ویلا ، آپارتمان، زمین و...
6. انواع لوازم مصرفی درمانی، دارو
7. فرش دستباف
8. خوراک دام و طیور
9. کتاب، دفاتر تحریر ، مطبوعات و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات
10. کالاهای اهدایی بلاعوض به وزارتخانه ‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی در صورت تأیید هیئت وزیران و حوزه علمیه به شرط تأیید حوزه گیرنده آن هدایا
11. کالاهایی که به همراه مسافران و برای استفاده شخصی آن‌ها تا میزان معافیت تعیین ‎شده، طبق مقررات صادرات و واردات، به کشور وارد می‌گردد. اگر میزان این اقلام از حد مجاز بیشتر شود، مالیات به آن تعلق می‎گیرد.
12. رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه‌ ها طبق فهرستی که به پیشنهاد وزارت راه و ترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و طی مدت شش ماه از زمان تصویب قانون مالیات ارزش افزوده به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
13. کالاهایی با مصارف صرفاً دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی طبق فهرستی که به پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد. این فهرست از اولین دوره مالیاتی پس از تصویب هیئت وزیران قابل اجرا است.

همچنین ارائه خدمات زیر مشمول معافیت مالیات بر ارزش افزوده است:

1. خدمات ‌درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توان ‎بخشی و حمایتی
2. خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌ های اعتباری و صندوق‌های قرض ‌الحسنه مجاز و صندوق تعاون
3. خدمات مربوط به حمل و نقل عمومی و مسافری درون شهری و برون‌ شهری هوایی، جاده ‌ای، ریلی و دریایی
4. خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم
5. کلیه خدمات پژوهشی و آموزشی که براساس آئین‌ نامه ‌ای که با پیشنهاد وزارتخانه ‌های علوم تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان ‌و آموزش ‌پزشکی، آموزش ‌و پرورش و کار و امور اجتماعی، ظرف ‌مدت 6 ‌ماه از تاریخ تصویب ‌قانون مالیات ارزش افزوده به تصویب هیئت ‌وزیران می‌رسد.

مشمولان قانون مالیات ارزش افزوده

طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده، مشاغل زیر موظف به پرداخت این نوع مالیات هستند:

1. همه واردکنندگان و صادرکنندگان
2. کارخانه ‌ها و کارگاه ‌های تولیدی و صنعتی
3. بهره ‌برداران معادن
4. ارائه ‌دهندگان خدمات حسابداری و مالی، حسابرسی، دفترداری
5. حسابداران رسمی شاغل و مؤسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
6. ارائه‌دهندگان خدمات مدیریتی و مشاوره‌ ای
7. ارائه ‌دهندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانه ‌ای سخت‌افزاری، نرم‌ افزاری و طراحی سیستم
8. مؤسسات حمل ‌و نقل موتوری و باربری زمینی، دریایی و هوایی به غیر از مؤسسات حمل مسافر
9. مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور
10. مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی
11. فروشندگان طلا و جواهر
12. هتل‌ ها، متل‌ ها و مهمان ‌سراها
13. بنکداران، عمده ‌فروش‌ها، فروشگاه ‌های بزرگ، واسطه‌ های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
14. نمایندگان موسسه‌ های تجاری و صنعتی داخلی و خارجی
15. فروشندگان آهن ‌آلات
16. مالکان مراکز ارتباطات رایانه ‌ای، دفاتر خدمات ارتباطی، دفاتر خدمات دولت الکترونیک و دفاتر خدمات الکترونیک شهر
17. مالکان سینماها، تماشاخانه‌ ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
18. اغذیه‌ فروشی ‌های زنجیره‌ ای با مالکیت یا نام و نشان تجاری واحد
19. مالکان دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی
20. مالکان تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
21. چلوکبابی‌ ها، سالن‌های غذاخوری و سفره‌ خانه ‌های سنتی
22. مالکان نمایشگاه‌ ها و فروشگاه‌ های خودرو و بنگاه معاملات املاک
23. مالکان تعمیرگاه‌ های مجاز خودرو
24. چاپخانه‌ داران
25. مالکان دفاتر اسناد رسمی

نحوه پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی به طور سه ماهه یا همان فصلی می باشد. به عبارتی فروشندگان کالا یا ارائه ‌دهندگان خدمات باید هر 3 ماه یک ‌بار تسویه ‎حساب و پرداخت مالیات ارزش افزوده خود را انجام دهند. به همین موجب مهلت 15 روزه ‌ای مقرر شده است مثالا تسویه‌ حساب فصل پاییز باید تا 15 دی همان سال انجام شود وگرنه جرائمی برای آنها در نظر گرفته می شود.

معرفی و ثبت نام در سامانه مالیات ارزش افزوده

مودیان برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده خود می بایست به سامانه مالیات بر ارزش افزوده به آدرس اینترنتی  evat.ir مراجعه کنند.

اگر تا به حال در این سامانه، حساب کاربری ایجاد نکرده ‎اید گزینه « مراحل انجام ثبت ‎نام » را انتخاب نمایید و بعد از ثبت ‌نام وارد اکانت خود شوید. به این‌ شکل می ‌توانید برای ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده خود اقدام کنید.
این نکته نیز مهم است که در انتهای هر فصل باید برای ثبت اظهارنامه مالیاتی در وب ‎سایت مالیات ارزش افزوده اقدام نمایید و در صورت عدم انجام جریمه در پیش خواهد داشت.

عواملی که باعث می شود مشمولان پرداخت جریمه بابت مالیات ارزش افزوده داشته باشند به صورت زیر است:

• عدم ثبت‌ نام در سامانه در مهلت مقرر
• عدم صدور صورت‌ حساب برای خریدار کالا یا خدمات
• ثبت اشتباه بهای ریالی کالا یا خدمات در صورت‎ حساب رسمی دارای کد اقتصادی
• عدم ثبت و تکمیل اطلاعات صورت ‎حساب رسمی
• عدم تحویل اظهارنامه قانونی
• عدم پرداخت بدهی‌ های قبلی در مهلت مقرر

آیا مالیات بر ارزش افزوده همه کالاها و خدمات یکسان است؟

اکثر کالاها و خدمات برای فروش در ایران مشمول 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده می باشند ولی برای بعضی از کالاهای اساسی یا مضر این ضریب متفاوت است و دلیل آن هم اعمال سیاست های کنترلی از طرف دولت است.
در آخرین اطلاع‌ رسانی های سازمان امور مالیاتی اعلام شد که برای واردات 13 کالای اساسی مانند: گندم، حبوبات (نخود، عدس، لوبیا، ماش)، قند و شکر (وارداتی یا تولید داخل کشور)، گوشت قرمز، چای، دانه ‌های روغنی، برنج و انواع روغن خام، مالیات بر ارزش افزوده‌ای معادل 1 درصد در نظر گرفته شده است.

همچنین برای واردات داروهای کمیاب نیز 2 درصد برای مالیات ارزش افزوده در نظر گرفته شده است. اما در رابطه با کالاهای مضر از جمله دخانیات و نوشابه، نرخ مالیات ارزش افزوده بیش از 9 درصد می باشد.
براساس قوانین جدید انواع دخانیات تولید داخل مانند سیگار، توتون و تنباکو با نرخ 25 درصد مالیات ارزش افزوده به فروش می‌ روند. اما برای دخانیات وارداتی ضریب 65 درصد محاسبه می شود.

نوشابه قندی گازدار تولید داخل هم با 16 درصد مالیات عرضه می‏شوند. همچنین انواع نوشابه یا سایر محصولات مضر وارداتی به جز دخانیات مشمول نرخ 36 درصد مالیات بر ارزش افزوده هستند.

تضمین حساب مشاور مالیاتی شما

در این مقاله به موضوعاتی از قبیل مالیات بر ارزش افزوده، روش محاسبه آن، کالا و خدمات معاف یا مشمول این قانون، نحوه پرداخت مالیات ارزش افزوده و... را شرح داده ایم. امیدوار هستیم این مطالب مورد توجه شما خوانندگان گرامی قرار گرفته و در پایان پیشنهاد میکنیم برای کسب اطلاعات کامل‌تر در رابطه با این موضوع از مشاوران مالیاتی ما در شرکت حسابداری و مالیاتی تضمین حساب کمک بگیرید. به همین خاطر می‌توانید در رابطه با همه فعالیت های مشمول مالیات بر ارزش افزوده و نرخ مالیات کالا و خدمات مختلف اطلاعات دقیق و مشاوره مالیاتی کسب کنید و سپس برای تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی اقدام نمایید. در آخر هم از همراهی شما با شرکت خدمات مالیاتی تضمین حساب سپاس‌گزاریم.

شرکت حسابداری تضمین حساب مشاور مالیاتی شما.